“Geen onbeheersbare Excel-documenten meer bij ontwerp en engineering”

Vanuit digiGO BIM Loket werkten de afgelopen vier jaar meer dan honderd mensen uit de branche aan de ILS Configurator. Deze geavanceerde tool is vanaf 9 mei beschikbaar voor iedereen in de branche en helpt ketenpartners in ontwerp, bouw en techniek om eenvoudig en uniform hun informatievragen uit te wisselen met elkaar. Dat klinkt in eerste instantie misschien niet zo sexy, maar informatie goed uitwisselen is cruciaal voor goede samenwerking. En goede samenwerking is weer heel belangrijk voor je projectresultaten. Eén van de informatiebronnen waar de ILS Configurator gebruik van maakt is de ILS Ontwerp & Engineering. Wat de ILS Configurator betekent voor de samenwerking tussen bouwpartners vertelt Oeds de Meer van SBB Ontwikkelen en Bouwen.

Wat is een ILS?
ILS staat voor informatieleveringsspecificatie. In een informatieleveringsspecificatie maken projectpartners afspraken over de informatielevering tijdens een bouwproject, zodat alle partners hun werk goed kunnen uitvoeren. Dit kan gaan om informatie die nodig is gedurende het proces of om informatie die nodig is gedurende de gebruiksfase. In een ILS wordt vastgelegd welke bouwwerkinformatie door wie wordt aangeleverd, waar deze informatie te vinden is en wanneer ze beschikbaar is. Belangrijk, want samenwerken gaat beter als de informatie waarop we bouwen uitwisselbaar, gestructureerd, eenduidig, correct, volledig en herbruikbaar is. Een ILS is vaak onderdeel van het contract tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.

Oeds de Meer ontwikkelde samen met collega's de SBB informatiekaarten en de ILS Ontwerp & Engineering.

Goed werken met BIM vraagt om afspraken

Welke informatie heb je als aannemer van de architect nodig om een ontwerp te kunnen realiseren? En welke informatie heeft de architect nodig om überhaupt te starten? Lange tijd bestond dit proces uit het op en neer sturen van enorme pakken papier met vragen, specificaties en tekeningen.

Met de komst van BIM werd dit proces ineens digitaal. Mooi, maar met deze digitalisering ontstonden ook nieuwe uitdagingen voor samenwerking.

Waren er in het traditionele (2D) proces formele afspraken over standaard taakbeschrijvingen en tekenwerk, lijndiktes en dergelijke, voor BIM bestond dit in het begin nog helemaal niet. Het gevolg: iedereen ontwikkelde zijn eigen manier van werken. Met een overvloed aan ongestructureerde data die je in BIM-modellen terug kon vinden, verloor je bijna het oog voor het ontwikkelen en bouwen.

Zo vertelt ook Oeds de Meer, Proces- & informatiemanager bij SBB Ontwikkelen en Bouwen. “We zijn met de branche een andere fase ingegaan met het BIM’men. We moesten allemaal leren (samen te) werken met BIM. Intern, maar ook met alle bouwpartners. De focus lag daarbij vooral op het werken met nieuwe programma’s en de uitwerking in 3D. Pas later maakten we ons druk over de afspraken over informatie-uitwisseling met BIM-modellen.

Pas later maakten we ons druk over de afspraken over informatie-uitwisseling met BIM-modellen

Slechte informatie-uitwisseling leidt tot faalkosten

Oude informatie, of informatie die niet compleet is door het ontbreken van eenduidige afspraken, leidt tot frustraties en problemen. Je moet als aannemer actief achter de goede informatie aan. Terug naar de architect, constructeur of adviseur om de laatste informatie op te halen en te coördineren.

In het ergste geval kom je er op de bouwplaats achter dat dingen niet kloppen. “Als wij als aannemer niet actief achter de laatste en juiste informatie aangaan, kan het zo maar eens voorkomen dat we er op de bouwplaats achter komen dat we niet met de juiste producten de gewenste prestatie kunnen leveren. Bijvoorbeeld: als je tijdens de het ontwerp het type steen (of de afmetingen hiervan) niet weet, levert dat zonder meer problemen op met de posities van je gevelopeningen.”

Branchebrede afspraken over informatie-uitwisseling

Precies om deze reden ontstonden er steeds meer initiatieven om branchebrede afspraken te maken over informatie-uitwisseling. Welke informatie hebben we van elkaar nodig, kunnen we die informatie ook aan elkaar leveren en hoe doen we dat dan? Dat resulteerde eerst in de BIM basis ILS, die inmiddels door meer dan 500 organisaties - ontwerpers, bouwers, adviseurs, opdrachtgevers – is geadopteerd. Vanuit die BIM basis ILS ontstond vervolgens de ILS Ontwerp & Engineering, een ILS om de informatiebehoefte voor de ontwerp- en engineeringsfase eenduidig en herkenbaar te communiceren.

Wij ontwikkelden 6 jaar geleden de SBB informatiekaarten om informatie-uitwisseling met architect, constructeur en adviseurs te verbeteren

Informatie-uitvragen visueel maken

Oeds de Meer is hier vanuit de ontwikkelende aannemer SBB bij betrokken. “Wij ontwikkelden 6 jaar geleden de SBB informatiekaarten om informatie-uitwisseling met architect, constructeur en adviseurs te verbeteren. Wat we daarin anders deden dan de ILS O&E: we voegden een stuk visualisatie toe. Naast het uitvragen van bouwtechnische gegevens voor productinkoop, calculatie en verkoop (bijvoorbeeld verdiepingshoogte, materiaal van de gevel) laten we in die informatiekaarten aan de architect, constructeur en andere adviseurs zien wat we visueel verwachten. ‘Dit is het detailniveau wat we verwachten’.”

Dat is hoe de bouw werkt. We begrijpen elkaar als we dingen zien

“Dat is hoe de bouw werkt. We begrijpen elkaar als we dingen zien. Het ‘dom’ invullen van parameters krijgt in één keer betekenis doordat je kan zien waarvoor het wordt gebruikt. Neem als voorbeeld de breedte van de vensterbank. Als je kunt zien dat links en rechts vijf millimeter ruimte wordt gehouden ten opzichte van de gevelopening, kan de architect direct de juiste informatie toevoegen aan het BIM-model.”

Beheer en toepassing ILS makkelijker maken

SBB maakte de informatiekaarten samen met verschillende partners. “We kunnen eigenwijs zijn en zelf het wiel uitvinden, maar als er niemand is die kan leveren wat wij vragen, levert dat onnodige discussies op. Dus gingen we het gesprek aan: ‘Kunnen jullie leveren wat wij vragen? En wat hebben jullie van ons nodig om dat te kunnen?’”

Veel partijen zien de toegevoegde waarde van de SBB informatiekaarten. SBB won er in 2021 de DigiDare Award mee en de visuele vertaling zal ook een onderdeel worden van de ILS Ontwerp & Engineering. “Het ontbreken van de visuele vertaling is één van de redenen dat de ILS O&E nog geen branchebreed gedragen richtlijn is. Binnenkort start het onderzoek hoe we de visuele vertaling hieraan toe kunnen voegen. Een uitgelezen moment, want er is het afgelopen jaar hard gewerkt om het beheren en het toepassen van de ILS O&E makkelijker te maken.”

ILS Configurator voor de branche

Oeds doelt daarmee ook op de ontwikkeling van de ILS Configurator, een zeer geavanceerde tool die de afgelopen 4 jaar is ontwikkeld met meer dan 130 mensen uit de branche.

“De ILS Ontwerp & Engineering was al een enorme verbetering, omdat dit als basis en als format branchebreed beschikbaar werd gesteld om afspraken te maken over informatie-uitwisseling. Het nadeel ervan was wel: door de toegankelijkheid van Excel was het format ook zomaar even omgebouwd. Je had er in een handomdraai een kolommetje links of rechts bij. Er ontstond een wildgroei aan ILS’en. Geen goede bodem voor standaardisatie dus, en door deze wildgroei bijna onmogelijk inhoudelijk te beheren. Hier gaat de ILS Configurator ons bij helpen. Zowel bij het samenstellen van de ILS, als ook de uiteindelijke samenstelling. We leren van gebruik en dit kunnen we meenemen in de volgende versies van de ILS O&E.”

Met de ILS Configurator maak je aan de hand van vragen stap voor stap specifieker hoe je project eruit ziet en welke informatie je daarvoor nodig hebt van andere partijen

Gestructureerd je ILS opbouwen

“Met de ILS Configurator maak je aan de hand van vragen stap voor stap specifieker hoe je project eruit ziet en welke informatie je daarvoor nodig hebt van andere partijen. De vragen gaan over de karakteristieken van het gebouw (woningbouw/utiliteit, wel/geen lift, houten/betonnen vloeren) en voor welke toepassingen je als uitvragende partij informatie nodig hebt. Wij willen bijvoorbeeld onze modellen altijd gebruiken bij het calculeren. Vervolgens genereert de configurator de ILS voor jouw project, die je dan ook in dezelfde online omgeving kan laten beoordelen door de andere partij. De echte diehards kunnen natuurlijk ook hun ILS handmatig samenstellen.”

“De ILS Ontwerp & Engineering is onderdeel geworden van deze ILS Configurator. We hebben de Excel omgezet in Linked Data, zodat alle informatie die eerst in die Excel stond, nu onderdeel is van die vragenwizard van de configurator. Dat maakt het gebruik van de ILS O&E natuurlijk veel en veel makkelijker.”

Heldere wederzijdse verwachtingen

Oeds is duidelijk over waar de branche naartoe wil met de ILS Ontwerp & Engineering en de ILS Configurator. “We willen weer terug naar de situatie waarin we met architecten en andere adviseurs op een duidelijke en begrijpelijke manier kunnen samenwerken. Dat we op de juiste moment gebruik maken van elkaars kennis en kunde, elkaar begrijpen en succesvolle projecten kunnen opleveren. De ILS Configurator kan ons hierbij zeker helpen.”

We zetten er nu actief op in om de installatietak beter te vertegenwoordigen in de ILS O&E

Toekomstplannen

De ILS Configurator levert straks tijdwinst op, vraagt minder uitzoekwerk, vermindert fouten en zorgt daardoor ook voor een leukere samenwerking. Je vraagt namelijk heel duidelijk wat je nodig hebt en kríjgt daardoor ook precies wat je nodig hebt.

Wat voor de ILS Ontwerp & Engineering naast de visuele vertaling nog een grote wens is voor de toekomst, is meer adviserende partijen erin betrekken. Oeds: “Installaties vormen inmiddels zo’n 30% van de totale bouwsom van een gebouw. We zetten er nu actief op in om de installatietak beter te vertegenwoordigen in de ILS O&E. We hebben sinds kort vertegenwoordiging uit de installatiebranche in onze beheercommissie en meer meedenkers zijn zeer welkom. Denk je dus nu: dat wil ik! Neem contact met mij op, samen maken we informatie-uitwisseling nóg beter.”